Bolestraszyce

   Początki osady wiążą się z istnieniem na terenie późniejszych Bolestraszyc strażnicy, przy której poczęli się osiedlać ludzie. Od XV w. były Bolestraszyce własnością rycerską - pierwszym znanym ze źródeł ich właścicielem był niejaki Steczko. Po nim wzmiankowany jako właściciel jest Świętopełek z Zawady herbu Lis, który otrzymał wieś jako posag żony. Potomkowie owego Świętopełka przyjęli nazwisko Bolestraszyccy i pozostali właścicielami osady aż po połowę XVII w. W  tymże XVII w., około 1662 r. liczyły Bolestraszyce 254 mieszkańców płacących podatek zwany pogłównym. Warto wspomnieć, że jeden z ostatnich Bolestraszyckich - Samuel Świętopełek wydał w 1620 r. przetłumaczoną przez siebie antypapieską książkę, za co został skazany na karę więzienia, książka zaś otrzymała wyrok spalenia. Nic nie wiadomo, aby wyrok wykonano.
   W późniejszych wiekach Bolestraszyce stanowiły własność Drohojowskich, a na początku XIX w. przeszły na rzecz Morskich. Po tych ostatnich wieś dostała się Ostrowskim. Julia z Ostrowskich wyszła za mąż Piotra Michałowskiego, znanego i wówczas i dziś malarza, który w 1846 r. osiadł w bolestraszyckim majątku żony.

Tu powstało wiele jego obrazów - malował konie oraz portrety mieszkańców Bolestraszyc i okolicy (m. in. Portret Seńki). Co ciekawe, okazał się też Michałowski znakomitym gospodarzem, doprowadzając klucz bolestraszycki do kwitnącego stanu, pomimo trudności jakie wiązały się ze zniesieniem w 1848 r. pańszczyzny. Po śmierci artysty dobra bolestraszyckie pozostawały własnością jego rodziny (żony, syna i córki - Adamowej Łempickiej) do 1910 r., kiedy to zakupili je Zajączkowscy. Ci ostatni byli ich właścicielami do 1944 r. W końcu XIX wieku dobra te obejmowały 731 mórg gruntów ornych, 195 mórg łąk i ogrodów, 3 pastwisk i  176 mórg lasu.
   Liczyła wówczas wieś 1326 mieszkańców, z czego najwięcej było grekokatolików (572), następnie 401 mieszkańców wyznania rzymsko - katolickiego i 353 Żydów. Istniała we wsi osobna parafia grecko - katolicka, mieszkańcy wyznania rzymsko - katolickiego należeli natomiast do parafii żurawickiej.
   Istniejący do dziś dwór, będący cennym zabytkiem przeszłości Bolestraszyc powstał na miejscu zagospodarowanym na cele rezydencjonalne już w średniowieczu. Już około połowy XV wieku na wzgórzu powstało drewniana forteczka, broniona dodatkowo przez wały ziemne i fosę. Na przełomie XVI i XVII wieku, jeszcze za czasów Bolestraszyckich, na miejscu owej drewnianej warowni powstał murowany dwór obronny.

   Istniał on do I połowy XIX w., kiedy to popadający coraz bardziej w  ruinę obiekt został rozebrany. Właściciele majątku przenieśli się do zbudowanej w XVIII w. przez Drohojowskich oficyny, którą zaadaptowali na potrzeby rezydencji. To zaś, co pozostało po dawnej fortalicji stałą się fundamentem, na którym po 1850 r. powstał istniejący do dziś drewniany kościółek. Inicjatorką jego budowy była Julia z Ostrowskich Michałowska. W okresie międzywojennym do świątyni dobudowano wieżyczkę.
   Przekształcona w dwór dawna oficyna po II wojnie światowej stała się własnością państwa. Początkowo mieściła się tu szkoła podstawowa, następnie gminny ośrodek maszynowy, który zdecydowanie nie dorównywał Michałowskiemu jako zarządca. Na szczęście w 1975 r. wymagający już gruntownej renowacji budynek dworu oraz budynki gospodarcze przekazane zostały Zakładowi Fizjografii i Arboretum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w  Przemyślu. Odremontowany dwór stał się siedzibą największej dziś atrakcji Bolestraszyc.